Hoe langer een kind niet naar school gaat, hoe kleiner de kans dat hij of zij op enig moment wél succesvol naar school gaat. Vroeg handelen, goede afstemming tussen ouder, school en kind en een schoolberaad met daarin iedereen die iets kan betekenen voor een kind, zijn heel belangrijk. Deze belangrijke aspecten zijn onderdeel van het traject Forza. Arjen Brugman, trainer en projectleider van Jeugdbescherming Gelderland vertelt over Forza. Een vrijwillig, maar niet vrijblijvend traject dat erop gericht is structureel verzuim te voorkomen en kinderen weer succesvol naar school te laten gaan.
Alles in het traject Forza is erop gericht om jongeren die verzuimen of een risico lopen structureel te verzuimen zo snel mogelijk weer succesvol naar school te laten gaan. Logisch, vindt Arjen Brugman, trainer en projectleider bij Jeugdbescherming Gelderland. “School is ongeveer de belangrijkste factor in de gezonde ontwikkeling van een jongere. Het helpt dus niet om iemand thuis te laten zitten tot zijn problemen opgelost zijn. Dat zorgt alleen maar voor grotere problemen.”
Vóór 2015 kwamen schoolverzuimers eigenlijk pas in beeld bij Jeugdbescherming na een veroordeling door de kinderrechter. Brugman: “Dan mochten wij ze begeleiden in het kader van de jeugdreclassering.” Tegenwoordig ligt de nadruk op het voorkómen van escalatie. Dat gebeurt met Forza. Een traject waaraan jongeren en hun ouders vrijwillig meedoen maar waarbij duidelijk is dat als ze de schouders er niet onder zetten, de leerplichtambtenaar de kinderrechter zal vragen te beslissen wat nodig is.
Als er zorgen zijn over een leerling, meldt de school die bij de leerplichtambtenaar. Brugman: “Als bijvoorbeeld iemand in Havo 4 prima cijfers haalt, maar weleens op vrijdag het laatste uur mist, is er vaak niet veel aan de hand. Maar als iemand zelden iets mist, plotseling begint te verzuimen én bijvoorbeeld een teruggetrokken, negatieve houding heeft, zijn zorgen vaak wel op hun plaats. Verzuim kan dan een signaal zijn van onderliggende problemen. En een teken dat de communicatie tussen ouders, kind en school niet optimaal verloopt. Afstemming tussen deze partijen is dan de belangrijkste pijler om verzuim te voorkomen.”
Afhankelijk van de afspraken in een gemeente kan de leerplichtambtenaar na een melding van school zelf of via de gemeente, Jeugdbescherming Gelderland inschakelen. Brugman: “In het ideale geval starten we met een gesprek op school met iedereen die iets kan betekenen erbij. Dus ouders, leraren, mentoren, de leerplichtambtenaar, eventueel de huisarts, volwassenen uit het sociale netwerk van de jongere én de jongere zelf. Dat gesprek noemen we een schoolberaad. Met dit beraad willen we erachter komen wat er nu eigenlijk aan de hand is, wat er moet gebeuren en wie daarbij een rol gaat spelen. Het uiteindelijke doel is altijd dat de communicatie tussen school, ouders en jongere weer soepel loopt. Die drie staan centraal, de rest is ondersteunend.”
Tijdens het beraad komen vaak praktische belemmeringen aan het licht. Die worden snel opgeruimd. Brugman: “Soms is het eerste dat moet gebeuren iemands fietsband plakken of een wekker kopen. Maar die praktische zaken zijn zelden de kern van het probleem. “Vaak gaat het om complexere problemen. Jongeren verzuimen vanwege problemen op school, bijvoorbeeld problemen met het niveau of vanwege conflicten met medeleerlingen. Het kan ook een probleem thuis zijn: ruzies, een sterfgeval in de familie, overspannen ouders, financiële problemen, het heeft allemaal invloed. En we moeten ook zorgen dat die problemen aangepakt worden. Maar je komt daar soms pas aan toe als je eerst de simpele, praktische belemmeringen wegneemt.”
Na het schoolberaad werken alle betrokkenen samen om de oorzaken van het verzuim weg te nemen. Dat betekent: afspraken maken, hulp organiseren en geregeld met elkaar evalueren. Dat duurt drie tot vier maanden. Of minder lang als iedereen die bij het proces betrokken is, het vertrouwen heeft dat het goed gaat komen met de jongere.” Vroeg handelen is daarbij noodzaak. “Schoolverzuim is een katalysator voor problemen. Of je nu depressief bent of criminele vrienden hebt: thuiszitten maakt het vaak alleen maar erger. En daarnaast geldt: hoe langer je niet naar school bent geweest, hoe kleiner de kans wordt dat je op enig moment wél succesvol naar school gaat.”
En als dat niet lukt in de paar maanden die ervoor staan? “Dan beslist de leerplichtambtenaar. Soms wordt het traject verlengd, maar vaak volgt een vervolging of ondertoezichtstelling.”