De Nationale ombudsman ontvangt steeds meer signalen van en over 'zelfredzame' adreslozen. Mensen die dak- of thuisloos zijn geraakt door ontslag, te weinig zzp-inkomsten, een echtscheiding of ernstige schulden. Gemeenten zien hen als voldoende zelfredzaam, omdat zij geen psychiatrische of verslavingsproblemen hebben. Daardoor krijgen zij vaak geen toegang tot voorzieningen zoals daklozenopvang. Een deel van deze mensen wil dat ook niet en zoekt naar oplossingen zoals 'bankslapen' bij familie of vrienden, op een boot of op een vakantiepark. Maar ook zij moeten een beroep kunnen doen op hulp van de overheid. Hun veronderstelde zelfredzaamheid blijkt vaak een illusie. Door stress, gebrek aan geld en tijd hebben zij weinig (mentale) ruimte om alles weer op orde te krijgen. En als zij dit wel proberen, lopen zij al snel tegen door de overheid zelf opgeworpen drempels op. Dit moet veranderen.
In een oproep aan gemeenten en Rijksoverheid constateert de ombudsman dat het vinden van woonruimte in veel steden eigenlijk onbegonnen werk is. Hij vindt het daarom essentieel dat de overheid bereid is om op een creatieve manier te kijken naar wat deze mensen snel op weg kan helpen. Zodat zij, ondanks het gebrek aan woonruimte, in ieder geval kunnen blijven deelnemen aan de maatschappij en zelf hun problemen kunnen oplossen.
Reinier van Zutphen: "Ik maak mij zorgen over deze zelfredzame adreslozen. Het is onacceptabel dat zij eerst verder moeten 'afglijden' voordat zij voor ondersteuning door de overheid in aanmerking komen. Dat is niet alleen onnodig voor deze mensen, die tijdelijk in heel zwaar weer verkeren, maar ook verspilling van tijd en geld door de overheid, die dan uiteindelijk alsnog in actie zal moeten komen. Met alle kosten van dien."
Aanbevelingen aan gemeenten
Voorkom dat deze mensen niet staan ingeschreven in de BRP
Deze inschrijving is essentieel voor toegang tot voorzieningen, zoals een uitkering, (schuld)hulpverlening, een zorgverzekering, persoonlijke documenten, een woning of een arbeidscontract. De overheid dient ervoor te zorgen dat burgers zich kunnen inschrijven in de BRP. Stuur hen daarom niet weg, maar wees oplossingsgericht en werk samen met andere gemeenten.
Bied adequate ondersteuning/begeleiding om verder afglijden te voorkomen
Maatschappelijke ondersteuning is ook bedoeld voor de groep zelfredzame adreslozen. Zij kunnen veel zelf, maar blijken uiteindelijk niet allemaal voldoende zelfredzaam. Stuur hen niet weg, als ze bij de gemeente aankloppen maar vraag door, en voel je als gemeente(n) (gezamenlijk) verantwoordelijk om deze mensen snel weer op weg te helpen en verder afglijden te voorkomen.
Heb aandacht voor de krapte op de woningmarkt en zoek naar passende oplossingen
Verander de manier van denken binnen de gemeente over de toepassing van handhavingsregels. Dit is nodig bij een krappe woningmarkt. Laat bepaalde regels, zoals de kostendelersnorm, zo mogelijk buiten beschouwing. Deze regels weerhouden mensen ervan om (tijdelijk) een kamer in hun woning beschikbaar te stellen. Leer daarbij van elkaars alternatieve werkwijzen en experimenten op dit punt!
De ombudsman heeft de Rijksoverheid gevraagd om gemeenten hierin bij te staan. En om knellende wetten en regels - al dan niet tijdelijk – tegen het licht te houden en zo nodig aan te passen of buiten werking te stellen.
Komend half jaar klachten onder de loep
Klachten die de ombudsman de komende periode over deze problematiek ontvangt, worden aan de aanbevelingen getoetst en zo nodig (nogmaals) bij gemeenten onder de aandacht gebracht. Na de zomer volgt een inventarisatie van de klachten en hoe gemeenten de aanbevelingen opvolgen.